Oostenrijk en Hongarije bewijzen dat neutraliteit ook een optie is

Rusland bedreigt de Europese rechtstaat en democratie. Als we nú niet onze tanden laten zien, dan zullen na Oekraïne ook andere Europese landen ten prooi vallen aan Russische agressie en expansiedrift. Wie luistert naar de manier waarop regeringsleiders spreken over de meest recente oorlog in de regio, kan denken dat men simpelweg niet anders kan dan partij kiezen voor Oekraïne. Oostenrijk en Hongarije laten echter zien dat men zich ook neutraal kan opstellen in het conflict.

Hoe landen zich verhouden tot de oorlog in Oekraïne (conflict, interventie… die discussie blijft hier even buiten beschouwing, red.) heeft te maken met militaire, economische, politieke en geopolitieke factoren. Er is echter ook een historische component die bepaalt hoe ‘men in de wedstrijd staat.’

Harde aanpak

Dat is goed te zien in Tsjechië en Slowakije. In de voormalige satellietstaten van de Sovjet-Unie die ten tijde van de Koude Oorlog nog één land vormden, is de herinnering aan de invloed van de Grote Communistische Buurman nog levend. Het verklaart mogelijk de harde aanpak van elke geluid dat wijst op sympathie voor Rusland of zelfs maar enige nuance in de analyse van de strijd. Burgers die zich ‘schuldig maken aan oorlogspropaganda’ of  ‘de Russische agressie steunen, riskeren tot 25 jaar gevangenisstraf.

Neutraal

Twee andere Midden-Europese landen dan, Oostenrijk en Hongarije.* Beiden maakten samen met bovengenoemde landen tot pakweg 100 jaar geleden nog deel uit van het Oostenrijks-Hongaarse rijk maar hun wegen zijn veel langer gescheiden. Zowel het Alpenland en diens Oosterbuur vertonen gelijkenissen in hun veel meer neutrale opstelling in het conflict. Het zorgde ervoor dat de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken ze met zoveel woorden tot de orde riep.

*(Ten overvloede) hieronder een kaart erbij voor de duidelijkheid.

Hongarije is zoals bekend, pardon my french, de pain in the ass van vele EU-politici. President Viktor Orbán stelde de mentale gezondheid van zijn Oekraïense collega Volodymyr Zelensky onlangs nog ter discussie. De Hongaarse Levente Magyar van de post Buitenlandse Zaken zei: ‘In tegenstelling tot vele Europese partners, weten wij hoe het is om tegenover een gigantische Oost-Europese macht te staan.’ Er zijn gradaties van neutraliteit: Hongarije levert bijvoorbeeld geen wapens maar het staat andere landen wel toe om wapens via het land naar Oekraïne te vervoeren.

Een deel van Oostenrijk heeft na de Tweede Wereldoorlog een decennium lang onder toezicht gestaan van de Sovjet-Unie. Die tijd is voorbij, maar het geen lid van de NAVO (het onderhoudt er wel nauwe betrekkingen mee). Bondskanselier Karl Nehammer tweette begin maart al dat de Oostenrijkse neutraliteit ‘niet ter discussie’ staat. Die houding krijgt steun van vele Oostenrijkse burgers en  andere politieke leiders. ‘Na de verschrikkingen van twee Wereldoorlogen , is neutraliteit diep verankerd in de mentaliteit van de Oostenrijkse bevolking,’ meent politiek analist Wolfgang Pusztai.

Onbestaanbaar

Veel landen in Europa kiezen openlijk partij voor Oekraïne, tot aan Zwitserland aan toe. Finland en Zweden willen op korte termijn toetreden tot de NAVO, met alle gevolgen van dien voor hun neutraliteit in de nabijheid van Rusland. De Europese Unie op haar beurt laat regelmatig weten dat het Oekraïne met open armen als lid zal ontvangen, iets wat in vredestijd onbestaanbaar is. Het land staat op de corruptie- index van Transparancy International van 2021 op de 122e plek wereldwijd, tussen Swaziland en Gabon in. De economische situatie, het gebrek aan Persvrijheid, de achterstand op het gebied van ‘de energietransitie’ spreken ook niet in het voordeel van het land.

Dankzij een ongekende PR-campagne kan Oekraïne echter toch, in de woorden van vele politici, ‘op Europa rekenen.’ Oostenrijk en Hongarije doen het anders. De een noemt dat laf of opportunistisch, de ander noemt het een volwassen vorm van realpolitik. Hoe dan ook laten ze beiden zien dat we niet slechts een kant op hoeven te denken. Neutraliteit is ook een optie.